اختراع کاغذ
کاغذ یک ماده‌ی منسوج نازک است که به‌طور سنتی از ترکیب الیاف آسیاب‌شده‌ی گیاهی و نساجی ساخته می‌شود. نخستین ورق کاغذ مبتنی بر گیاه پاپیروس در مصر بود. اما اولین کشوری که کاغذ واقعی را اختراع کرد چین (25-220 پس از میلاد) بود. گرچه پیش‌تر، کاغذهایی مانند پاپیروس در مدیترانه و آمات در قاره‌ی آمریکا وجود داشت، اما این‌ها کاغذ واقعی در نظر گرفته نمی‌شوند. در قرن هشتم، کاغذسازی چینی در جهان اسلام گسترش یافت و جایگزین پاپیروس شد. در قرن یازدهم، کاغذسازی به اروپا آورده شد و جایگزین کاغذ پوستی و پانل‌های چوبی بر پایه‌ی پوست حیوانات شد. پیشرفت‌های بعدی در فرآیند کاغذسازی در اروپای قرن نوزدهم با اختراع کاغذهای چوبی به‌وجود آمد. بنابراین اولین کشوری که کاغذ را اختراع کرد چین بود.
کاغذ در ایران
کاغذ در قرن هشتم در آسیای مرکزی مورد استفاده قرار گرفت، اما منشا آن مشخص نیست. به‌گفته‌ی مورخان، اسیران چینی که در نبرد تالاس اسیر شده بودند، کاغذسازی را به سمرقند معرفی کردند. یک زندانی چینی که بعدها به چین بازگشت، گزارش داد که بافندگان، نقاشان، زرگرها و نقره‌سازان در میان زندانیان دست‌گیر شده بودند. اما کاغذساز بین آن‌ها نبود. صنعت‌گران چینی در خراسان کاغذ می‌ساختند.
کاغذ خراسانی
کاغذ خراسانی از کتان است که برخی می‌گویند در زمان بنی‌امیه پدیدار شد و برخی می‌گویند در زمان حکومت عباسیان بوده است. برخی می‌گویند محصولی باستانی بوده و برخی دیگر می‌گویند جدید است. آمده است که صنعت‌گران از چین آن‌را به‌صورت کاغذ چینی در خراسان ساخته‌اند.
از شایعه تا واقعیت
به گفته‌ی جاناتان بلوم (Jonathan Bloom) محقق هنر اسلامی، ارتباط بین زندانیان چینی و معرفی کاغذ در آسیای مرکزی “بعید است که واقعی باشد”. شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که کاغذ پیش‌تر در دهه‌های قبل از 751 پس از میلاد در سمرقند شناخته شده و مورد استفاده بوده است. 76 متن به زبان سغدی، عربی، و چینی نیز یافت شده که شاید مربوط به قبل از فتح ماوراءالنهر توسط مسلمانان است. کاغذ چینی به‌طور عمده از الیاف چوبی ساخته می‌شد. در حالی‌که کاغذهای اسلامی بیش‌تر از مواد زائد مانند پارچه‌هایی ساخته می‌شدند. نوآوری‌های کاغذسازی در آسیای مرکزی ممکن است پیش از اسلام باشد که توسط بازرگانان و راهبان بودایی چین و آسیای مرکزی کمک شده‌است. تمدن اسلامی به گسترش کاغذ و کاغذسازی در خاورمیانه پس از قرن هشتم کمک کرد. از آنجا که قرن‌ها بعد به اروپا و سپس به بسیاری از نقاط دیگر جهان رسید.
ریشه نام کاغذ
کلمه فارسی کغاز وام گرفته شده از سغدی kʾɣδʾ است که خود به احتمال از چینی (紙) وام گرفته شده است. این کلمه فارسی به بسیاری از زبان‌های دیگر از جمله عربی (کاغد)، بنگالی (কাগজ)، گرجی (کاغلدی)، کردی، مراتی (कागद)، نپالی، تلوگو و زبان‌های مختلف ترکی قرض داده‌شد. از طریق تسخیر بالکان توسط عثمانی‌ها، کغازهای ایرانی از طریق ترکی عثمانی (کاغد)، از جمله صربی، وارد زبان‌های این منطقه شدند و در آنجا کلمه‌ی «سند» (ćage) را ایجاد کردند.
انواع کاغذهای امروزی
- کاغذ تحریر: این نوع به‌طور معمول برای چاپ کتاب و اوراق اداری هم‌چون سربرگ، یادداشت و پاکت استفاده می‌شود.
- کاغذ گلاسه: این کاغذ که به‌صورت یک‌رو و دورو بوده و سطح آن جهت چاپ بهتر لعاب‌کاری شده که برای پوستر و کارهای نفیس رنگی استفاده می‌شود.
- کاغذ الوان یا تحریر رنگی: برای نسخه‌های دوم و سوم فاکتور و کاغذ کادو استفاده می‌شود.
- کاغذ پشت چسب‌دار: این نوع کاغذ به چسب آغشته‌شده و یک روکش سیلیکونی زیر آن قرار می‌گیرد و بعد از چاپ برداشته‌شده تا کاغذ روی سطوح مختلف قابل چسباندن شود.
- PVC چسب‌دار: این نوع کاغذ یا ورق‌های چاپی از جنس PVC چسب‌دار بوده مناسب چاپ برای محصولاتی است که در معرض آب قرار دارند.
- مقوای پشت طوسی: بیش‌تر جهت چاپ جعبه استفاده می‌شود.
- مقوای پشت کرم: شبیه مقوای پشت طوسی است اما مصرف آن در موارد بهداشتی چون جعبه‌ی دارو و مواردی از این قبیل است.
- مقوای فانتزی: کاربرد آن‌ها در چاپ، بیش‌تر برای کارت ویزیت، کارت‌های تبریک و چیزهای از این دست است.
- ایندربرد: مقوای خشک و محکمی است که در آن از مواد بازیافتی استفاده‌شده و به‌طور معمول در ساخت جعبه‌هایی با کیفیت بالاتر استفاده می‌شود.
- کاربن لس: همان کاغذ تحریر سفید و الوان است که پس از تولید با ماده‌ی شیمیایی ترکیب می‌شود تا قابلیت کپی‌کردن را داشته باشد. شبیه به کاربن عمل می‌کند و از آن در فرم‌های چندلایه استفاده می‌شود.
- کرافت: این نوع کاغذ که از خمیر چوب سولفاته تهیه‌شده به‌رنگ قهوه‌ای کم‌رنگ است و کمابیش مقاوم، برای بسته‌بندی و گاهی در کارهای فانتزی به‌خصوص کارهای هنری متفاوت چون پوستر و غیره استفاده می‌شود.
اندازه کاغذ
اندازه‌ی کاغذ از نظر برش طبق استانداردهای مختلف طبقه‌بندی می‌شود. یکی از مهم‌ترین طبقه‌بندی‌های بین‌المللی، استاندارد A است. در این استاندارد، از A0 که بزرگ‌ترین اندازه است، هرچه عدد بزرگ‌تر می‌شود، ابعاد کاغذ نصف می‌گردد.
اگر به مقاله‌های اطلاعات عمومی علاقه‌مند هستید این‌جا کلیک کنید.
